Het Zwijgen

Sinds 1998 steunen de VPRO en het Nederlands Fonds voor de Film jonge filmmakers die niet meer dan één uitgebrachte film op hun naam hebben staan. Na een uitgebreide selectie krijgen vier makers de mogelijkheid om een film te maken voor een budget van rond de 700.000 euro. De eerdere edities, getiteld Route 2000 en No More Heroes, leverden onder andere De Poolse Bruid en Îles Flottantes op. Vorig jaar kwam daar De Oversteek bij, waarvoor de aanvragen moesten voldoen aan de thematiek van het verlies van identiteit in een veranderd Europa. Uit de 138 aanvragen zijn uiteindelijk Guernsey van Nanouk Leopold, Diep van Simone van Dusseldorp, Het Zwijgen van André van de Hout en Adri Schrover, en Langer Licht van David Lammers uitgekozen. Met deze vier films is het initiatief van de VPRO en het Filmfonds zonder twijfel de meest geslaagde van de drie edities geworden.

Behalve het thema van verlies van identiteit moesten de aanvragen ook aan de eis voldoen dat de scenario's een lokaal karakter zouden waarborgen. Daarin zijn met name Langer Licht en Het Zwijgen ruim geslaagd. De film van David Lammers wordt over een maand uitgebracht als laatste van de vier films en portretteert één lange zomer in Amsterdam-Noord. Het scenario van Het Zwijgen keert zich daarentegen af van de grote stad en richt zich op het folkloristische verleden van de provincie Drente. In dit geval gaat het over de gezongen overlevering, waarmee tot een eeuw geleden de plaatselijke bevolking op de hoogte werd gebracht van nieuwtjes. Regisseurs Van de Hout en Schrover hebben na De Arm van Jezus met hun tweede film een onalledaags moordmysterie afgeleverd.

Victor Dreisen (Vincent Croiset) vertrekt naar Drente om het door hem geërfde huis van zijn overleden oom op te knappen. Gehaaid als hij is, combineert Victor de opknapbeurt met een onderzoek naar Drente volksliedjes, waarmee zijn collega Heleen (Susan Visser) al enige tijd bezig is. Die liederen stammen uit het begin van de vorige eeuw en gaan over misdaden die destijds in de regio werden gepleegd. Aangekomen in de provincie wordt Victor niet bepaald met open armen ontvangen. Binnen de kortste keren krijgt hij het aan de stok met een aantal stugge Drentenaren en wordt er zelfs een afgehakte schapenkop tegen zijn deur gespijkerd.

Toch raakt Victor geïntrigeerd en daarmee steeds verder verwikkeld in het mysterie van de moordliederen. Als blijkt dat er een driedubbele moord in het huis van zijn oom is gepleegd, doet de onderzoeker er alles aan om de waarheid boven tafel te krijgen. Hij peinst er dan ook niet over om terug naar Amsterdam te keren als dat van hem wordt verlangd. Naast Vincent Croiset is Rosa Reuten te zien als schipper Geesje, die met haar kennis van de Drentse liedjes de moordplot gedoseerd vooruithelpt. Huib Broos speelt de eigenzinnige verzamelaar Wiegman en doet dat met volle overtuiging. De meeste bijrollen krijgen verder weinig ruimte om iets van hun rol te maken, wat vooral Susan Visser parten speelt.

Het Zwijgen is een wonderlijke film geworden, die geen platgetreden paden bewandelt. Dat begint al bij de start van de film als gevonden filmmateriaal van de Drentse veengronden de verwachting schept van een realistische polderthriller. De makers gebruiken dat begin vervolgens effectief als vertrekpunt van een mysterieus moordverhaal, waaraan geen spoortje suffe Baantjer-logica te pas komt. Drente wordt hier bevolkt door een legertje vreemde snuiters, en regisseurs André van de Hout en Adri Schrover zetten heel overtuigend een eng sfeertje neer met een overvloed aan provinciaalse couleur locale. Zo benauwend als de Belgische bossen in Calvaire van Fabrice Du Weltz wordt het in Drente niet, maar Het Zwijgen slaagt er in om het raadsel dat om de liederen hangt overtuigend neer te zetten.