Melancholia

Steevast wordt Lars von Trier een enfant terrible genoemd, een man van controverse. Kijk bijvoorbeeld naar zijn vorige film, de horrorachtige nachtmerrie ANTICHRIST, of naar zijn persconferentie tijdens het afgelopen filmfestival van Cannes, waar hij grappend sympathiseerde met Adolf Hitler. Maar neem dan zijn nieuwste film MELANCHOLIA, waarin hij de mens volledig laat buigen voor de natuur en hem portretteert als verschrikkelijk hoopje aanstellerige zieligheid. Erg terrible is Von Trier niet met deze uiterst krachtige en naar eigen zeggen persoonlijke film. Eerder meelijwekkend en van alle hoop verstoken. Niet voor niets kondigde hij dit project aan met de zin "No more happy endings".

Hij laat MELANCHOLIA beginnen met een minutenlange proloog. Begeleid door zware muziek van Wagner zien we de diverse personages in ontredderde paniek rennen door de omgeving van het landhuis waar de film zich af zal gaan spelen. Ook zien we beelden van twee planeten die elkaar langzaam naderen. Von Trier gebruikt daarbij zulke trage slow motion dat de shots bijna stillevens worden. Na de begintitels vangt het verhaal aan en bevinden we ons bij een landhuis, waar het bruidspaar Justine en Michael te laat arriveert voor hun huwelijksfeest.

De twee lijken in die allereerste scène nog gelukkig; ze hebben een carrière, geld en elkaar. Maar Justine vertoont al snel sporen van een kinderlijke ontevredenheid. Als in de daaropvolgende scènes de rest van het gezelschap wordt geïntroduceerd blijkt bijna elke bruiloftgast lastig, onaangenaam of ronduit onhandelbaar. De vader van Justin, een toprol van John Hurt, is een ouwe snoepert en schuift zijn afkeer voor zijn ex-vrouw niet onder stoelen of banken. Zij spuit op haar beurt en plein public een monoloog over de verschrikkelijkheid van het leven. Von Trier speelt hier effectief leentjebuur bij het familiedrama FESTEN van landgenoot Thomas Vinterberg, een film die ook bol staat van depressieve personages en verborgen leed op een familiefeest.

Tijdens haar bruiloft krijgt Justine een volledige zenuwinzinking. Ze mag vervolgens zonder haar nieuwbakken echtgenoot in het landhuis van haar zus en schoonbroer op krachten komen. Het landschap moet haar kalmeren, ze kan er paardrijden en door de immense tuin wandelen. Maar tegelijkertijd doemt er een planeet Melancholia op, die op ramkoers ligt met de aarde. De individuele sores van alle personages worden plots nietig: wat maakt het überhaupt uit hoe we ons leven leiden als één interplanetair evenement alles in één klap kan beëindigen?

Justine, gespeeld door een angstaanjagend goede Kirsten Dunst, die hiermee haar imago van the girl next door met gemak van zich afschudt, vindt in het naderende onheil juist rust. Ze heeft de aarde al opgegeven voordat er is bevestigd of er überhaupt een botsing zal plaatsvinden. Haar neurotische zus Claire (Charlotte Gainsbourg) heeft het er beduidend moeilijker mee. De geruststellingen van haar man en amateurastronoom (Kiefer Sutherland) slaat ze goeddeels in de wind.

Het is knap hoe Von Trier het klein menselijk drama kan verenigen met zoiets waanzinnig als een dreigende apocalyps. Het kleurencontrast van de digitaal opgepoetste shots in de proloog en de laatste scènes bekrachtigen de gruwelijke schoonheid van wat we hier voorgeschoteld krijgen. De combinatie van die visuele pracht met het apocalyptische thema zorgt voor een dubbel gevoel: hoe kan een film tegelijkertijd zo deprimerend maar ook zo geruststellend en vreselijk mooi zijn?