Funny Games U.S.

De Oostenrijkse filmmaker Michael Haneke geldt sinds zijn debuut DER SIEBENTE KONTINENT uit 1989 als een eigenzinnig filmmaker die wars van conventies het ene meesterwerk na het andere maakt. Al zijn films dragen die onmiskenbare signatuur van een klinische stijl met lange, statische shots waarin de kijker wordt uitgedaagd om te reflecteren op menselijke onvolkomenheden als miscommunicatie, doorgeschoten consumptief gedrag, egoïsme en een verstoorde verhouding met geweld. Haneke laat de teugels nooit vieren en zijn films eindigen dan ook nimmer met een louterend einde waarin de personages vrede vinden met hun onvolkomenheden. Net als in de realiteit slepen zowel de personages als hun problemen maar voort en voort.

Vorig jaar verraste Michael Haneke vriend en vijand door zijn aankondiging om een Amerikaanse remake van zijn eigen, veelbesproken FUNNY GAMES uit 1997 te gaan maken. De oorspronkelijke film zette de maker eind jaren negentig definitief op de kaart als een filmmaker over wie iedereen een mening heeft, want de man wordt door het sterk moraliserende karakter van zijn films zowel verguisd als bejubeld. Maar hoewel FUNNY GAMES het in de Europese filmhuizen lang niet slecht deed, maakt een Duits gesproken film geen schijn van kans in de Verenigde Staten. Toen niet en nu niet. Om geld of een voet aan de grond in Hollywood was het Haneke overigens niet te doen, want de in Parijs woonachtige regisseur was nooit van plan om Europa te verlaten.

Met deze remake wil Haneke zijn boodschap dat geweld foutief wordt gerepresenteerd nu eens proberen te slijten bij de juiste doelgroep: niet de Europese arthousebezoeker, maar de Amerikaanse multiplexkijker. Met FUNNY GAMES bekritiseert hij namelijk dat geweld in mainstreamfilms wordt gepresenteerd als een esthetische beleving (John Woo), als humoristisch (Quentin Tarantino) of als een rechtvaardig middel tegen het kwaad (DIE HARD). Volgens de filmmaker is een speelfilm daarmee 24 leugens per seconde, want echt geweld doet pijn en mag niet gerelativeerd worden. FUNNY GAMES toont dit op nietsontziende wijze door twee jonge mannen een gezin te laten terroriseren in hun vakantiehuisje zonder dat het geweld wordt verzacht, zoals dat in veel mainstreamfilms gebeurt.

Ook in de remake valt het geweld hard en koud op je dak, want 111 minuten kijken naar twee onuitstaanbare jongens die een gezin martelen is bepaald geen pretje. Er komt namelijk echt geen politieagent binnen die met een welgemikt schot een einde aan de terreur maakt. En de twee agressors komen ook niet plotsklaps tot inkeer. Er wordt zelfs geen enkele plausibele verklaring gegeven voor hun gedrag, zodat je je nergens achter kunt verstoppen. Hoewel dat confronterende gevoel ook in deze overtuigend geacteerde remake effectief wordt bereikt, komt de manier waarop het publiek direct wordt aangesproken door de jongens tegen de camera te laten praten nu gedateerd over. Daarnaast zijn er de laatste jaren over dit onderwerp vele debatten gevoerd en boeken geschreven, wat de noodzakelijkheid van de remake bepaald geen goed doet.

En het zal niemand verbazen dat de discutabele noodzakelijkheid van FUNNY GAMES U.S. het breekpunt is voor de waardering van deze film. Want waarom kijken naar een shot-voor-shot remake waarvoor alle dialogen woord voor woord zijn vertaald naar het Engels? Michael Haneke wil met deze versie nu eindelijk eens het publiek aanspreken dat zich aangesproken moet voelen. Want de Hollywoodkijker slikt al die gerelativeerde geweldsbeelden als zoete koek, dus die moet onderwezen worden. En natuurlijk komt die specifieke kijker eerder naar de bioscoop als een mooie dame als Naomi Watts en een bekende acteur als Tim Roth worden gemarteld. Met deze gedurfde maar compleet zinloze kopie van zijn eigen meesterwerk geeft Michael Haneke een nieuwe definitie van overbodigheid en creatieve armoede, dat bovendien in retrospect nog wat glans van het origineel afhaalt ook.